Psikoloji alanına büyük katkılar getiren Profesör Paul Gilbert, üç ana duygu düzenleme sistemine sahip olduğumuzu ve erken dönem olumsuz deneyimlerin bu sistemler arasında bir dengesizlik yaratabileceğini öne sürmüştür.
Hepimiz duygularımızı bu sistemler arasında geçiş yaparak yönetiriz, ancak çoğu psikolojik zorluk, gerçek ve algılanan tehditleri yönetmek için Tehdit ve Gelişim sistemlerinin aşırı kullanımı (ve Sakinleşme sistemin yetersiz kullanımı) nedeniyle ortaya çıkar. Bu yazıda Gelişim Sistemini ele alacağız.
Gelişim sistemi, bizi ihtiyaç duyduğumuz ya da istediğimiz şeylere yönlendiren, evrimsel kökleri olan bir motivasyon sistemidir. Bu sistem, hedeflerimize ulaşmak ve kaynaklarımızı güvence altına almak için fırsatları fark etmemizi sağlar ve bu tür çabalara odaklanmamıza ve dikkatimizi sürdürmemize yardımcı olur.
Gelişim sistemi, beyinde zevk veren kimyasal olan dopamin tarafından büyük ölçüde etkilenir. Beynimiz, belirli bir yöne doğru ilerlerken veya bir hedefe ulaştığımızda dopamin üretir ve bu durum zevk olarak deneyimlenir. Başka bir deyişle, gelişim sistemi hem hedeflerimizi takip ederken hem de bu hedeflere ulaştığımızda devreye girer.
Gelişim sistemi, tehdit sistemi gibi güçlü bir motivasyon kaynağı olabilir ve dikkatimizi takip ettiğimiz şeye odaklayabilir. Ancak bu durum, hedeflerimizi körü körüne takip ederken kendimize veya başkalarına zarar verme riskini de beraberinde getirir. Dolayısıyla, gelişim sistemi hayatı zenginleştirici, değerlerimize uygun faaliyetlere katılmamızı sağlarken, aynı zamanda problemlerimizi pekiştiren eylemlere yönelmemize de yol açabilir.
Hayvanlar aleminde gelişim sistemi, yiyecek, barınak, konfor ve bölge güvence altına almak gibi durumlarda kendini gösterir. Örneğin, bir kuş yuva yapmak için çubuk arar, bir sincap kış için meşe palamudu toplar, köpekler bir kemik için kavga eder, örümcekler ağ örer. İnsanlarda ise gelişim sistemi, modern toplumlarda zenginlik, sosyal statü veya rütbe arayışı, rekabet, yüksek kalorili yiyecekler tüketmek ve diğer uyarıcı faaliyetler gibi ödüllendirici etkinliklere katılım veya başarı elde etme arayışı olarak kendini gösterir.
İnsanlarda gelişim sistemi, pozitif bir sonucun, başarmanın veya bir şeyi tamamlama sürecinin beklentisi ile ilişkilidir. Başka bir deyişle, "işleri bitirme" süreci ve/veya başarı elde etme ödüllendirici olarak deneyimlenebilir.
Gelişim sistemi, diğer iki sistemle dengeli olduğunda, önemli yaşam hedeflerinin peşinden gitmemizi sağlar. Ancak aşırıya kaçıldığında, gelişim sistemi bağımlılık ve takıntılı davranışlara yol açabilir. Gelişim sistemi, insanları kendileri hakkında kötü hissettikleri zamanlarda aşırı telafiye yönlendirebilir ve bu da onları katı ve tavizsiz yollarla başarıyı aramaya itebilir.
Özetlemek gerekirse, gelişim sistemi, bizi ihtiyaç duyduğumuz veya istediğimiz şeylere yönlendiren, dopamin tarafından motive edilen güçlü bir mekanizmadır. Doğru dengede tutulduğunda, bu sistem bizi önemli hedeflerimize ulaşma yolunda motive ederken, aşırıya kaçıldığında bağımlılık ve zarar verici davranışlara yol açabilir.